Istnieje duża różnorodność opinii przy udzielaniu odpowiedzi na to pytanie. Naukowcy, biorący udział w badaniu, którego wyniki niedawno opublikowano w magazynie PNAS uważali, że starzenie rozpoczyna się: w wieku 20 lat (22%), podczas gastrulacji (18%), w momencie zapłodnienia (16,5%), w trakcie gametogenezy (13%), w wieku 25 lat (11%), przy narodzinach (8%), w wieku 13 lat (5%) oraz w wieku 9 lat (4%). Wynika to z faktu, że różni respondenci wskazywali na różne kluczowe etapy rozwoju jako moment rozpoczęcia starzenia: (i) moment powstania gamet, z których wyłania się przyszły organizm, (ii) moment uformowania genomu organizmu (zapłodnienie), (iii) osiągnięcie „punktu zerowego” (najniższy biologiczny wiek i uformowanie linii zarodkowej oraz somatycznej), (iv) narodziny organizmu (zerowy wiek kalendarzowy), (v) osiągnięcie minimalnej śmiertelności, (vi) dojrzewanie płciowe, (vii) zakończenie większości procesów rozwojowych oraz (viii) moment osiągnięcia maksymalnej wydolności fizycznej.
Ta różnorodność opinii prawdopodobnie odzwierciedla odmienne poglądy na istotę starzenia, co ujawnia się również w odpowiedziach na pytanie o jego definicję. Na przykład, biolodzy ewolucyjni często uważają, że starzenie zaczyna się w momencie osłabienia siły doboru naturalnego, co może odpowiadać początkowi reprodukcji lub zakończeniu rozwoju. Z kolei demografowie zazwyczaj definiują starzenie jako wzrost współczynnika śmiertelności i dlatego uznają moment najniższej śmiertelności za jego początek.
Badania zarówno z perspektywy ewolucyjnej, jak i demograficznej, traktują cały organizm jako jednostkę podlegającą starzeniu, zamiast analizować sumę procesów starzeniowych poszczególnych jego części. Na przykład, chociaż w trakcie rozwoju pojedyncze komórki wykazują zwiększony poziom uszkodzeń oraz wyższy przewidywany wiek na podstawie biomarkerów starzenia, to w tym podejściu nie byłoby to uznane za starzenie, ponieważ w tym okresie funkcja fizyczna organizmu wzrasta.
Co ciekawe, największa grupa respondentów wskazała, że starzenie rozpoczyna się na wczesnym etapie rozwoju (gametogeneza, zapłodnienie, gastrulacja). W tym ujęciu starzenie i rozwój przebiegają równolegle, a suma starzenia poszczególnych komponentów organizmu rzeczywiście odzwierciedla starzenie całego organizmu.
To pytanie oraz towarzyszące mu rozważania podkreślają konieczność zrozumienia natury starzenia, ponieważ jest to kluczowe dla udzielenia odpowiedzi na fundamentalne pytania w tej dziedzinie.
Jak definiować odmładzanie?
To pytanie również spotyka się z niezwykle zróżnicowanymi odpowiedziami. Najczęściej wybieraną odpowiedzią jest szeroka kategoria określająca odmładzanie jako zmniejszenie skumulowanych uszkodzeń.
Co ciekawe, definicja odmładzania jako przywrócenia funkcji jest o połowę mniej popularna niż klasyfikowanie starzenia jako utraty funkcji. Inne często wskazywane kategorie obejmują:
- przejście do młodszego stanu,
- proces przeciwny do starzenia,
- przywrócenie zdrowego, młodzieńczego stanu.
Niektórzy naukowcy określają odmładzanie jako zmniejszenie wieku biologicznego. Dodatkowe kategorie odpowiedzi obejmują:
- przejście do bardziej optymalnego stanu,
- odwrócenie procesów degeneracyjnych,
- zmniejszenie zachorowalności i śmiertelności,
- reset cech charakterystycznych starzenia,
- przywrócenie homeostazy,
- odwrócenie programu starzenia,
- naprawę organizmu.
Podobnie jak w przypadku definicji starzenia, odmładzanie jest postrzegane z różnych perspektyw – molekularnej, fizjologicznej, na poziomie całego organizmu i innych. Podczas gdy niektórzy naukowcy uważają odmładzanie za bezpośrednie przeciwieństwo starzenia, inni zwracają uwagę na różne, odrębne aspekty obu procesów.
Rozbieżność opinii na temat odmładzania jest nawet większa niż w przypadku starzenia się. Bez względu na oficjalną definicję, te odpowiedzi stawiają pytanie o to, jak nauka może skutecznie rozwijać się w obliczu tak szerokich różnic w postrzeganiu tego zjawiska.
Istnieje szeroka rozbieżność opinii na temat podstawowych zagadnień biologii starzenia.
Starzenie pozostaje nierozwiązanym problemem w biologii. Naukowcy nie są zgodni co do tego, czy jest to uniwersalna cecha życia, czy jest procesem patologicznym, czy normalnym, czy podlega doborowi naturalnemu i czy ma określony cel.
Większość naukowców uważa, że rozumie naturę starzenia, ale ich rozumienie tego procesu jest bardzo różne.Wśród badaczy starzenia istnieje brak jednomyślności co do najbardziej fundamentalnych definicji i mechanizmów związanych z tym procesem.
Podczas rozmów o biologii starzenia często zakładamy, że mówimy o tym samym procesie, ale w rzeczywistości tak nie jest. Dla jednych starzenie to utrata funkcji, dla innych nagromadzenie uszkodzeń, a jeszcze inni uważają je za wzrost współczynnika śmiertelności. Choć te aspekty często współwystępują, są fundamentalnie różne i dlatego mogą wymagać odmiennych strategii interwencyjnych. Jeśli tak, które podejście byłoby najskuteczniejsze?
Wyraźnie widać, że różnorodność opinii wynika głównie z wielowymiarowej definicji samego słowa „starzenie”. Niektórzy naukowcy koncentrują się na jego przyczynach, inni na konsekwencjach, a w rezultacie proponują różne strategie interwencji.
Konsekwencje rozbieżnych koncepcji starzenia
Jednym z rezultatów tak odmiennych poglądów na temat starzenia jest różnorodność opinii na temat momentu, w którym rozpoczyna się starzenie organizmu.
Jeśli uznamy, że rozwój organizmu, w którym już zaczyna się gromadzenie uszkodzeń molekularnych, odpowiada etapowi afenotypowego starzenia, a późniejsze etapy życia, związane ze spadkiem funkcjonalnym, odpowiadają etapowi starzenia fenotypowego, to który z tych etapów powinien być głównym celem interwencji? To jedno z kluczowych pytań. Być może przyszłe badania zajmą się nim w sposób eksperymentalny.
LITERATURA:
Disagreement on foundational principles of biological aging. PNAS Nexus 2024 Dec 3;3(12):page499.
doi: 10.1093/pnasnexus/pgae499.